TRANSDIAGNOSTYCZNA TERAPIA ZABURZEŃ EMOCJONALNYCH MŁODZIEŻY Poradnik

Nastolatki, przeżywając silne emocje takie jak strach, lęk, smutek czy złość, mogą doświadczać dystresu, niepokoju, dyskomfortu. Choć nie zawsze werbalizują trudne doznania, to ich zachowanie i emocjonalna ekspresja komunikują, że trudno im znieść własne przeżycia emocjonalne. Aby uniknąć nieprzyjemnych odczuć, podejmują działania nastawione na ich stłumienie, ucieczkę od nich lub odwrócenie od nich uwagi. Zachowania te z czasem są wzmacniane negatywnie, ponieważ za każdym razem, gdy uda się uniknąć przeżywania przytłaczających emocji i wywołującej je sytuacji, dyskomfort znika. Niestety stosowanie strategii opartej na unikaniu na dłuższą metę nie pozwala nauczyć się skuteczniejszych i bardziej pomocnych sposobów radzenia sobie z intensywnymi emocjami.

Program terapeutyczny opisany w niniejszym poradniku jest przeznaczony dla osób w wieku 13–18 lat dotkniętych zaburzeniami emocjonalnymi (m.in. zaburzenie lękowe uogólnione, fobia społeczna, zaburzenie paniczne, fobie swoiste, agorafobia, zaburzenia depresyjne). Pomaga nastolatkom zrozumieć odczuwane emocje i działania podejmowane w reakcji na nie. Zmierza do zmiany nawyków związanych z regulacją emocji, aby zmniejszyć intensywność i częstotliwość narzucających się, przytłaczających uczuć. Uczy, że emocje – nawet te trudne i niewygodne – pełnią ważną funkcję, dlatego tak istotna jest ich akceptacja, pozwalająca zapanować nad odruchową reakcją, aby reagować skuteczniej. Kształtowane w jego ramach umiejętności bazują na strategiach i zasadach zaczerpniętych z terapii poznawczo-behawioralnej, terapii behawioralnej oraz terapii opartych na uważności i akceptacji.

Niniejszy poradnik – stanowiący uzupełnienie podręcznika terapeuty – służy do powtarzania i utrwalania wiadomości zdobytych podczas sesji. Zawiera wszystkie materiały niezbędne do wykonywania zadań zaleconych przez terapeutę. Jest źródłem rzetelnej wiedzy dla nastolatków uczestniczących w terapii, wspierając ich działania między sesjami.

Prezentowany program terapeutyczny wpisuje się w podejście transdiagnostyczne w terapii zaburzeń emocjonalnych – lękowych i nastroju (depresyjnych). Stworzono go z myślą o efektywnej pracy z młodymi osobami wykazującymi objawy kilku zaburzeń, objawy podprogowe lub mieszane. Jego modułowa struktura umożliwia terapeucie realizację całego cyklu terapeutycznego bądź zmodyfikowanie go w taki sposób, by jak najlepiej dostosować interwencję do odbiorcy. Poszczególne techniki są nakierowane na podstawowe problemy leżące u podstaw zaburzeń emocjonalnych.

Cele programu terapeutycznego obejmują:
• lepsze zrozumienie własnych przeżyć emocjonalnych;
• dopuszczanie do siebie emocji oraz ich akceptowanie;
• podważanie automatycznych myśli i rozwijanie elastycznego myślenia;
• wyeliminowanie emocjonalnego reagowania;
• oswojenie się z doznaniami fizycznymi wpływającymi na sposób przeżywania emocji;
• zwalczenie negatywnych, unikowych reakcji;
• reagowanie na emocje w konstruktywny sposób.

Poradnik zawiera zarówno dużą dawkę psychoedukacji dostosowanej do potrzeb nastolatka, jak i materiały oraz narzędzia ułatwiające systematyczną pracę między sesjami. Formularze, algorytmy, podsumowania pomagają podjąć wysiłek na rzecz zdrowienia i utrwalać umiejętności opanowane podczas sesji. Stanowią też bazę pracy z terapeutą. Dorastanie to okres, kiedy wyrastamy z dziecięcych sposobów radzenia sobie i uczymy się nowych, kiedy zrozumienie siebie staje się naprawdę poważnym wyzwaniem. Poznanie mechanizmów regulacji emocji umożliwia dokonanie zmian w codziennym życiu, które dostarczają nowych doświadczeń oraz pozwalają skuteczniej mierzyć się z wyzwaniami dorastania i otaczającego świata. Metodyczna praca z terapeutą ułatwia przezwyciężenie trudnych objawów i zapobieganie ich ponownemu wystąpieniu.

dr n. med. Magdalena Skotnicka-Chaberek
Centrum Neurorehabilitacji im. Z. i J. Dziurkowskich, Klinika Psychoterapii Poznawczo-Behawioralnej Uniwersytetu SWPS, superwizor dydaktyk Polskiego Towarzystwa Terapii Poznawczej i Behawioralnej

Książka stanowi kompendium wiedzy na temat większości problemów psychicznych młodych ludzi, pozwalając rozpoznać i zrozumieć owe problemy, a także im zaradzić. Jest źródłem wskazówek, ćwiczeń i praktycznych przykładów dla terapeutów, rodziców oraz młodych klientów. W zrozumiały sposób pokazuje, że pokonanie zaburzeń emocjonalnych jest możliwe, choć wymaga dużego zaangażowania zarówno klienta, jak i jego rodziny. Powinien po nią sięgnąć każdy terapeuta pracujący z młodzieżą.

Katarzyna Soliwodzka
psycholog, psychoterapeuta poznawczo-behawioralny,
absolwentka Szkoły Psychoterapii Crescentia